Wewnętrzne albo zewnętrzne piękno ludzkie na Wschodzie i na Zachodzie

Piękno jest harmonią. Kiedy zewnętrzne piękno ludzkie odzwierciedla wewnętrzną harmonię człowieka, ono staje się promieniujące. W sztuce religijnej, a w szczegόlności w sztuce dotyczącej Najświętszej Maryi Panny, harmonia fizyczna identyfikuje się ze splendorem wewnętrznym (ktόrą archanioł Gabriel pozdrowił jako “pełną łask”), skąd emanuje ta piękność ludzka zewnętrzna, ktόrą wielu artystόw na Wschodzie jak i na Zachodzie pragnęło przekazać już od epoki Jezusa (1).

Od duchowości romańskiej do emocji estetycznej w Renesansie

W sposobie przedstawiania piękności Maryi Dziewicy, notuje się jednak bardzo rόżne tendencje, w zależności od epoki i narodόw, co powoduje, że sztuka maryjna jest tak bogata w obfitość, często nieoczekiwaną. Matka Jezusa jest naprawdę “Panią ludzką”, najbardziej powszechnie sławioną w sztuce i we wszystkich kulturach ! Powszechnie znajduje się już bardzo wcześnie na Zachodzie (2) i aż do końca Średniowiecza reprezentacje Maryi Dziewicy (freski, mozaiki, obrazy, rzeźby romańskie albo gotyckie), pobudzały raczej emocje duchowe niż emocje plastyczne Renesansu włoskiego (XV w.). Pόźniej następuje jednak przełom w sztuce zachodniej, zmierzający do gloryfikowania piękna pod kątem bardziej zewnętrznym, wysławiającym splendor form cielesnych, lub kładący nacisk na emocje afektywne.

Dziewice bardziej cielesne na Zachodzie a kontemlacyjne na Wschodzie

Ktόż nie zna obfitych madonn Rubensa, Raphaela, Van Dycka, wesołego realizmu Dziewic z Dzieciątkiem Perugino, albo bolesnych twarzy El Greco ?
Tak samo sztuka posągowa, staje się barokowa i płomienista, uprzywilejowując pewien przepych, bardziej cielesny i nawet obfitość kształtόw. W tym samym czasie, sztuka maryjna na Wschodzie jest przede wszystkim zdominowana przez szkołę ikonograficzną bizantyjską (rosyjską), ktόra przekładała od pierwszych wiekόw aż do naszych czasόw, malarstwo dużo bardziej bezpośrednio kontemplacyjne. Ikony stały się dzisiaj sławne na całym świecie i przed ktόrymi modlimy się teraz w naszych okcydentalnych kaplicach ... W efekcie, cała sztuka ikonograficzna istnieje po to, aby pobudzać poprzez malarstwo duszę, do modlitwy. Od bardzo znanej Czarnej Madonny z Częstochowy, poprzez Matkę Boską Kazańską (Rosja) i Madonny maronickie aż do greckiej Theotokos, piękność, ktόra emanuje od Maryi jest przede wszystkim blaskiem wewnętrznym i niebiańskim.

__________
(1) Portret Maryi przypisany św. Łukaszowi Ewangeliście: patrz art. “Portret Maryi”.
(2) Pierwsze reprezentacje Matki Bożej z Dzieciątkiem, sięgają pamięcią III w., na freskach odkrytych w katakumbach rzymskich Priscilla.