Pochodzenie ikon

Historycy sztuki są dzisiaj zgodni z tym, że pochodzenie ikon sięga pamięcią freskόw etruskich i żydowskiech (wiele wiekόw przed Chrystusem), znalezionych na murach niektόrych budowli, w czasie odkryć archeologicznych.

Freski etruskie i żydowskie (reprezentacje na murach) pochodzeniem ikon

W 1932 r. znaleziono np. w Syrii, w Doura-Europos, na murze synagogi datującej III w. p. Chrystusem, fragmenty freskόw, reprezentujące sceny biblijne. Można powiedzieć, że stąd pochodzi ikonografia. Sztuka freskόw znalezionych w katakumbach rzymskich, w pierwszych wiekach po Chrystusie, była kontynuacją malowideł ściennych. Pierwsi nawrόceni żydzi, przyzwyczajeni do zdobienia swych miejsc kultu, kontynuowali sztukę malowideł ściennych z przenikaniem cywilizacji greckiej i rzymskiej, aby dekorować ściany domόw kościelnych chrześcijańskich. Historycy, specjaliści od ikonografii uważają sztukę malowideł ściennych (freski) będącą pochodzeniem ikon. Według mistrza Nicolai Greschny : « Wszystkie pierwowzory ikonograficzne były najpierw malowane na ścianach i dopiero wtόrnie w manuskrypcie ; ale te ostatnie inspirowały się z malowideł ściennych.».(1)

Dwa inne źrόdła ikonograficzne w tradycji bizantyjskiej

Począwszy od sztuki chrześcijańskiej katakumb rozwija się praktyka, ktόra stała się od VI w. (epoka w ktόrej powstały pierwsze ikony istniejące jeszcze dzisiaj, jak np. te z klasztoru Św. Katarzyny w Synaju) bardzo popularna : modlitwa przed ikoną (lub przed świętym obrazem). Lecz w tradycji bizantyjskiej ikonografii chrześcijańskiej, można zasygnalizować dwa inne źrόdła, aby wytłumaczyć tak ważną rolę ikony w modlitwie i w sztuce Kościoła Wschodniego :

ikony « acheropoïètes » (ktόre « spadły z nieba »), to znaczy nie wykonane ręką ludzką :

w rezultacie od VI w. zaczęto oddawać cześć ikonom, niewiadomego pochodzenia i z okresu poprzedzającego VI w. Wśrόd tych ikon niektόre są nawet uważane za cudowne, ponieważ nie wykonane ręką człowieka, jak np. ikona Świętego Oblicza z Mandylionu (zwana rόwnież Wizerunkiem z Edesse, gdyż znaleziona w kościele w Edesse), ktόrej przypisuje się dar od samego Chrystusa ;

ikony zwane : « od Św. Łukasza Ewangelisty » :

u chrześcijan w pierwszych wiekach, tradycja mόwiła, że jeden z czterech ewangelistόw tzn. św. Łukasz, był nie tylko lekarzem w epoce Chrystusa, ale rόwnież portrecistą. Malował portrety Najświętszej Maryi Panny z natury i w trzech rόżnych pozycjach: Dziewica « Hodignitria » (ta, ktόra wskazuje drogę), Dziewica « Eleousa » (czuła i miłosierna Matka) i Dziewica modląca się. Kilka wiekόw pόźniej te trzy modele wczesno bizantyjskie, stały się referencją w sztuce malarstwa ikon. Ścisłe kanony zostały ogłoszone w czasie pierwszych soborόw w Kościele i odnoszą się do wszystkich form sztuki sakralnej.

________________

(1) Strona Interetowa : ‘maison-russie.com’

Ekipa MDN